Γράφει ο δασολόγος Στέλιος Σούλιος

       

« Οι δασικές πυρκαγιές στη χώρα μας καίνε κατά μέσο όρο 3πλάσια και περισσότερη έκταση από την εποχή πριν από το 1974.

Όμως το προνόμιο αυτό δεν είναι μόνο Ελληνικό.

Τα ίδια περίπου ή και χειρότερα έχουν και οι Ιταλοί, Γάλλοι, Ισπανοί, Πορτογάλοι, Αμερικανοί.
Δυστυχώς οι σημερινοί ευημερούντες  Ευρωπαίοι-Αμερικανοί πολύ λίγο αγαπούν το φυσικό περιβάλλον και το δάσος και μόνο τα τελευταία χρόνια άρχισαν ευτυχώς και ακούγονται όλο και περισσότερες φωνές για τη διάσωση των δασών, του λοιπού φυσικού και κυρίως του αστικού περιβάλλοντος».

Σε μια προσπάθεια σύνθεσης στο πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών δεν θα μπορούσε να υπάρξει πιο σαφής εισαγωγή , από αυτόν τον πρόλογο της τρίτης έκδοσης (1988) του βιβλίου του καθηγητή της Δασολογικής Σχολής του Παν/μίου Θεσσαλονίκης Δ. Καϊλίδη με τίτλο «Δασικές Πυρκαγιές» που αποτελεί και την πιο σοβαρή προσπάθεια κατανόησης του προβλήματος αυτού.

Οι παρακάτω απόψεις προσπαθούν να αναλύσουν, ως ένα βαθμό, την βασική αυτή κεντρική ιδέα.

Από τη δημιουργία στην κατάλυση μιας συμβιωτικής σχέσης:

Ο δασικός χώρος για μία μεγάλη περίοδο αποτέλεσε το λίκνο του ανθρώπινου πολιτισμού. Σε μια διαδρομή χιλιάδων χρόνων προσέφερε στον άνθρωπο καταφύγιο, τροφή, πρώτη ύλη για την κατασκευή κατοικίας και το πιο βασικό την ενέργεια (καύσιμο ξύλο) που ήταν απαραίτητη για την επιβίωση.

Όπως σε κάθε τέτοιου είδους σχέση συμβίωσης τα δύο μέρη κατέληξαν σε μια κατάσταση ισορροπίας για ένα χρονικό διάστημα.
Στη μακρά αυτή περίοδο το οικοσύστημα δάσος έχασε κάποια τμήματά του προς όφελος καλλιεργειών ή βοσκήσιμη γης, κέρδισε όμως πληθυσμούς που δρούσαν ως φυσικοί προστάτες του οι οποίοι συναρτούσαν την επιβίωσή τους από αυτό.

Επί πλέον η συστηματική χρήση του καύσιμου ξύλου από το δασικό χώρο που αφορούσε κυρίως νεκρά και κατακείμενα δένδρα, ξερά κλαδιά κ.λ.π. είχε σαν αποτέλεσμα την απομάκρυνση της νεκρής ύλης και τον περιορισμό της ευφλεκτότητας στις κρίσιμες ζώνες των παραδασόβιων πληθυσμών.

Τα αίτια των δασικών πυρκαγιών της περιόδου αυτής είναι κυρίως φυσικά και πολύ λιγότερο ανθρωπογενή.

Από τον μεσαίωνα περίπου και μετά επέρχεται η προοδευτική κατάλυση αυτής της συμβιωτικής σχέσης.

Τα αίτια της εξέλιξης αυτής είναι πολλά.
Η ανάγκη χρησιμοποίησης τεράστιων ποσοτήτων ξυλείας κυρίως για την κατασκευή πλοίων την εποχή των ανακαλύψεων, η βιομηχανική επανάσταση που ακολούθησε με την αστικοποίηση των πληθυσμών και τον αποδεκατισμό των φυσικών προστατών του δάσους, καθώς και οι προοδευτική υποκατάσταση του καύσιμου ξύλου με ορυκτό άνθρακα και στη συνέχεια με πετρέλαιο, είναι κάποια από αυτά.

Ο σύγχρονος άνθρωπος απεξαρτάται από το λίκνο του, καταλύει τη σχέση ισορροπίας με τη φύση και αναζητά την τύχη του κατά κύριο λόγο στον αστικό και τον αγροτικό χώρο.

Στην συνέχεια και μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα η νέα σχέση καταλήγει σε αντιπαλότητα, καθώς η ανάγκη για τροφή των μεγάλων αστικών πληθυσμών πιέζει συνεχώς το δασικό χώρο να παραχωρήσει έδαφος σε μεγαλύτερες εκτάσεις που παραδίδονται στη συστηματική κι εντατική καλλιέργεια καθώς και σε βοσκοτόπια, με σκοπό να τραφούν οι αστικοί πληθυσμοί.

Ο 19ος και η αρχή του 20ου αιώνα είναι εποχές ληστρικής εκμετάλλευσης των δασικών οικοσυστημάτων της Ευρώπης και των περιοχών που ελέγχουν οι ευρωπαίοι άποικοι.

Την ίδια περίοδο και με εμφανή τον κίνδυνο εξαφάνισης των ευρωπαϊκών δασών, οι πρώτοι επιφανείς δασολόγοι διατυπώνουν για πρώτη φορά την αρχή της «αειφορίας των καρπώσεων» και δημιουργούν της πρώτες αντιστάσεις στην καταστροφική ανάπτυξη.

Η κεντρική ιδέα της αρχής αυτής αποτελεί και σήμερα σημείο αναφοράς για την πολιτική οικολογία καθόσον θεμελιώνει την άποψη ότι για να μπορούμε να παίρνουμε πάντα από τη φύση πρέπει να φροντίσουμε αυτή να συνεχίσει να υπάρχει.

Σε αυτό το σχετικά σύντομο αλλά θυελλώδες διάστημα της ιστορίας η συχνότητα εμφάνισης δασικών πυρκαγιών με ανθρωπογενή αίτια, αυξάνει κατακόρυφα.

Καταστρέφονται τεράστιες ασικές εκτάσεις και τα κράτη οδηγούνται στις πρώτες προσπάθειες οργανωμένης αντιμετώπισής τους.

Η προσπάθεια αντιμετώπισης του προβλήματος:

Η συστηματική ανάλυση χρησιμοποιήθηκε εκτεταμένα για την διατύπωση επιστημονικών αρχών αλλά και για την ανάπτυξη τεχνικών ώστε να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών στη σύγχρονη εποχή.

Η λειτουργία των δασικών οικοσυστημάτων μελετήθηκε σε βάθος.

Επίσης χρησιμοποιήθηκαν παλαιά αλλά, με την αξιοποίηση των νέων τεχνολογικών δυνατοτήτων, κατασκευάσθηκαν και καινούργια τεχνικά μέσα για την αντιμετώπισή τους. Η αναλυτική σκέψη βοήθησε ως ένα βαθμό.

Όμως όπως και σε κάθε άλλο περιβαλλοντικό πρόβλημα έτσι και σε αυτό το κλειδί βρίσκεται στη σύνθεση των πολύπλοκων παραμέτρων που επενεργούν για την εμφάνισή του.

Το πρόβλημα της συσσώρευσης τεράστιων ποσοτήτων νεκρής καύσιμης ύλης στα δάση λόγω της διακοπής απόληψης καύσιμου ξύλου εντοπίσθηκε και αναλύθηκε ( συνέδριο Ο.Η.Ε. με θέμα «Δασικές Πυρκαγιές, Χρήσεις Γης και Άνθρωπος» Αθήνα, 1992).

Σαν λύση εφαρμόζεται η προσπάθεια ένταξης όσο το δυνατόν μεγαλύτερων δασικών εκτάσεων υπό καθεστώς ειδικής διαχείρισης από αρμόδιες υπηρεσίες (Δασική Υπηρεσία).

Το ζήτημα της παροχής νέων υπηρεσιών από τα δασικά οικοσυστήματα, όπως αυτές της αναψυχής που είναι πολύτιμες για τους κατοίκους των σύγχρονων μεγαλουπόλεων, εντοπίσθηκε επίσης.

Η δημιουργία ανάλογων χώρων στα περιαστικά δάση έχει μέσα στους σκοπούς της και την ανασύνθεση του στοιχείου των φυσικών προστατών του δάσους.

Εξήχθησαν και λανθασμένα συμπεράσματα στην πορεία αυτή.

Η εισαγωγή ειδών δασικών δένδρων με αντοχή στην πυρκαγιά ήταν ένα από αυτά.

Η διατύπωση απόψεων περί δήθεν προσαρμογής των Μεσογειακών Δασών στην πυρκαγιά και η εμφάνιση του φαινομένου ως απαραίτητου στον κύκλο ζωής τους ήταν ένα ακόμα.

Η δασική πυρκαγιά επιφέρει τον μαζικό βίαιο θάνατο του δασικού οικοσυστήματος.

Πουθενά στη φύση ο θάνατος αυτός δεν είναι απαραίτητος για την αναπαραγωγή.

Το δασικό οικοσύστημα υπάρχει και χωρίς την πυρκαγιά, την γνωρίζει και μπορεί να ανταπεξέλθει στα τραύματά της ως ένα βαθμό όχι όμως πέρα από αυτόν.

Μοιάζει με τον ανθρώπινο οργανισμό που μπορεί να ανακάμψει από τραύματα μιας ορισμένης σοβαρότητας, όχι όμως πέραν αυτής.

Σε κάθε περίπτωση ένα δάσος μπορεί να παραμείνει εγκατεστημένο σε μια περιοχή για μακρύτερη περίοδο αν δεν καεί παρά αν καίγεται ιδιαίτερα δε αν αυτό συμβαίνει σε μικρά χρονικά διαστήματα.

Αναμφισβήτητα όλες οι σύγχρονες κοινωνίες θεωρούν τις δασικές πυρκαγιές υπεύθυνες για μεγάλες καταστροφές στη φύση και για την αντιμετώπισή τους χρησιμοποιούν τεράστια μέσα και πόρους καθώς και τα συμπεράσματα της ανθρώπινης γνώσης σε βαθμό όλο και περισσότερο εντεινόμενο, καθώς η διαχείριση και προστασία των δασικών οικοσυστημάτων θεωρείται κορυφαίας σημασίας στόχος, για την ισορροπία του πλανήτη.